FPO | Armenia
251
page-template-default,page,page-id-251,ajax_fade,page_not_loaded,,qode_grid_1200,footer_responsive_adv,qode-content-sidebar-responsive,transparent_content,qode-theme-ver-13.4,qode-theme-bridge,disabled_footer_bottom,wpb-js-composer js-comp-ver-5.4.5,vc_responsive
Armenia
Historia Armeni
W epoce brązu i wczesnej epoce żelaza kraina zamieszkana przez Hurytów. W IX w. p.n.e. powstało tu państwo Urartu., którego osłabienie wskutek najazdów Kimmeriów i Scytów, i jego podbój przez Medów (ok. 550), ułatwiły zajęcie kraju przez Armeńczyków, indoeuropejskich lud ze wschodniej Anatolii. Bliskie pokrewieństwo języka armeńskiego i greckiego sugeruje, że Armeńczycy przybyli do Azji Mniejszej w tym samym czasie co Grecy do Grecji (XX–XVII w. p.n.e.?), ale aż do VI w. nie ma o nich żadnej wzmianki w źródłach pisanych. ok. 550 podbici, wraz z całym imperium Medów, przez króla perskiego Cyrusa Wielkiego. ok. 400 Armenia znalazła się pod władzą wodza i zięcia króla Persji Artakserksesa II, Orontesa I, założyciela dynastii Orontydów, którzy, zmienili Armenię w III w. p.n.e. w niezależne królestwo, nominalnie podległe Seleucydom. W 212 Armenia została zajęta przez króla Seleucydów, Antiocha III. Po klęsce Antiocha w wojnie z Rzymianami (190) namiestnik Armenii właściwej (tereny na wschód od Eufratu), Artakses, uniezależnił się, zakładając dynastię Artaksydów. Orontydzi utrzymali się na zachód od Eufratu, w Sofene i Kommagene.
Największą potęgę Armenia osiągnęła za panowania Tigranesa II Wielkiego (95–56 r.), który pokonany 69 r. przez Rzymian pod Tigranokertą (69 r.), 66 r. zawarł pokój z Pompejuszem, stając się wasalem Rzymu. Po wygaśnięciu dynastii Artaksydów ok. 2 r. p.n.e. żaden z protegowanych rzymskich nie zdołał założyć dynastii. Gdy zaś Rzymianie poparli pretensje królów Iberii (Gruzja) do tronu Armenii, w kraju wzięły górę wpływy Partów. Kompromisowy pokój rzymsko-partyjski 63 r. uznawał w Armenii władzę młodszej linia partyjskich Arsakidów, lenników Rzymu. Układ ten okazał się trwały i sprawił, że Armenia jako jedyne z państw powstałych na gruzach imperiów Cyrusa Wielkiego i Aleksandra III Wielkiego przetrwała do późnej starożytności. Po obaleniu Partów 226 przez Sasanidów, jako jedyny kraj, gdzie przetrwała dynastia Arsacydów, Armenia stała się obiektem szczególnie zaciekłych ataków perskich. ok. 256 zajęta przez Szapura I, 287 powróciła pod zwierzchnictwo Rzymu.
Ok. 295–301 Tyrydates (Trdat) III (261–317) został ochrzczony przez arystokratę armeńskiego, nawróconego na wygnaniu w cesarstwie rzymskiego, Grzegorza Oświeciciela. Co w konsekwencji uczyniło Armenię pierwszym w dziejach państwem chrześcijańskim. Jeszcze w IV w. doszło do chrystianizacji społeczeństwa armeńskiego i utraty przez większość elity poczucia przynależności do świata irańskiego. Armeńczycy stali się wówczas odrębnym chrześc. narodem, Ormianami. Najsilniejszym wyrazem nowej samoświadomości było stworzenie przez Mesropa Masztoca (ok. 400) specjalnego alfabetu dla języka armeńskiego, który stał się w ten sposób językiem liturgicznym i literackim.
W 363, po śmierci cesarza Juliana Apostaty, Armenia uznała zwierzchnictwo Persji. W 387 została podzielona między Rzym (Bizancjum) a Persję. Odtąd przez dwa i pół wieku stała się polem zbrojnej rywalizacji obu imperiów, zakończonej 640 wraz ze zdobyciem Bliskiego Wschodu przez Arabów.
Pod panowaniem arabskim do dużego znaczenia doszła rodzina Bagratydów. W 886 Aszot Bagratuni po uprzednim uniezależnieniu większości ziem armeńskich od kalifów utworzył własne królestwo. Pod rządami Bagratydów, trwającymi do 1080, Armenia przeżywała okres rozwoju gospodarczego i kulturalnego. Państwo Bagratydów upadło pod naporem Bizancjum, które od X w. dokonywało stopniowego podboju kraju. Cesarze bizantyńscy tytułem rekompensaty nadawali armeńskim rodom arystokratycznym posiadłości w Azji Mniejszej, doprowadzając do pierwszej masowej emigracji Ormian. Ruch emigracyjny nasilił się po wtargnięciu do Armenii w końcu XI w. Turków seldżuckich, Tylko północna część Armenii uniknęła niewoli, przechodząc jako wasalne księstwo pod zwierzchnictwo Gruzji. Uchodźcy ormiańscy utworzyli w Cylicji nad Morzem Śródziemnym własne państwo (Mała Armenia). W XIII–XIV w. ziemie armeńskie były podbijane i pustoszone przez Mongołów (1235–43) i Timura (1386–1402). W końcu XIV w. Armenię zajęli Turcy osmańscy, co spowodowało kolejną falę emigracji ormiańskiej, m.in. na Ruś. W następnych stuleciach trwała rywalizacja o ziemie armeńskie między Turcją a Persją. Na mocy traktatów z 1555 i 1639 Persja otrzymała wschodnią część Armenii. Spod panowania perskiego część Ormian przeniosła się do Indii i na Daleki Wschód.
W XIX w. część ziem armeńskich przeszła pod panowanie Rosji: po wojnie rosyjsko-perskiej 1828 do Rosji została przyłączona wschodnia część Armenii, a po wojnie rosyjsko-tureckiej 1877–78 część północną. Na tereny zajęte przez Rosję zaczęli przenosić się Ormianie z Turcji i Persji. Postanowienia kongresu berlińskiego 1878 nakładające na Turcję obowiązek przyznania Ormianom częściowej autonomii nie zostały przez nią zrealizowane. Stało się to powodem napięć ormiańsko-tureckich i eksterminacji Ormian 1895–96 oraz 1914–15 (wg źródeł ormiańskich zginęło 1,2–1,5 mln Ormian). Po rewolucji październikowej 1917 podporządkowana Rosji Armenia Wschodniej odzyskała niepodległość. Do V 1918 Armenia wchodziła w skład Republiki Zakaukaskiej, która odmówiła podporządkowania się władzom sowieckiej Rosji. W 1918 i 1920 Turcy zbrojnie najechali Armenię. Kres ich ekspansji położył układ z Sèvres, zobowiązujący Turcję do uznania granic z 1914. W 1918–20 rządy w Armenii sprawowali nieprzychylni bolszewikom dasznacy. W XI 1920 ormiańscy bolszewicy obalili rząd dasznaków i proklamowali własny, wzywając Armię Czerwoną, która do VII 1921 toczyła zacięte walki z dasznakami. W 1921 została utworzona Federacja Zakaukaska, 1922 wcielona do ZSRR. W ramach Zakaukaskiej FSRR wyznaczono granice pomiędzy Gruzją, Armenii i Azerbejdżanem, do którego włączono stare ormiańskie prowincje — Górski Karabach i Nachiczewan. W 1936 Armenia otrzymała status sowieckiej republiki związkowej.
W 1988 parlament Górskiego Karabachu przyjęł deklarację o przyłączeniu prowincji do Armenii. Wkrótce potem w Sumgaicie (azerbejdżańskim mieście nad Morzem Kaspijskim) doszło do zamieszek na tle narodowościowym i pogromu ludności ormiańskiej. 1988–91 miało miejsce wiele starć zbrojnych i pogromów, w Górskim Karabachu rozpoczęła się wojna partyzancka, 1992 konflikt ormiańsko-azerski przerodził się w regularną wojnę. W V 1994 zostało podpisane porozumienie o zawieszeniu broni. Status Górskiego Karabachu do tej pory nie został uregulowany, pomimo licznych inicjatyw dyplomatycznych. 23 VIII 1990 Rada Najwyższa Armenii ogłosiła akt suwerenności republiki (w składzie ZSRR), a 23 IX 1991 parlament proklamował niepodległość Armenii. W XII 1991 Armenia przystąpiła do Wspólnoty Niepodległych Państw (WNP). 1998–2008 prezydentem Armenii był R. Koczarian, poprzednio prezydent Republiki Górskiego Karabachu, a jego następcą został wybrany 2008 S.A. Sarkisjan, od 2007 premier Armenii, również wywodzący się z Karabachu. W 2008 A. podpisała z Azerbejdżanem i Rosją deklarację o pokojowym rozwiązaniu kwestii Górskiego Karabachu.
Atrakcje
Matenadaran – Muzeum Rękopisów Staroormiańskich
Muzeum Historii Armenii
Plac Republiki
Muzeum i Pomnik Ofiar Ludobójstwa Ormian
Kaskadą
Muzeum Siergieja Paradżanowa
Budynek Opery
Aleja Północna
Muzeum Arama Chaczaturiana
Park Krajoznawczy
Muzeum Martiros Sariana
Muzeum Sztuki Ludowej
Plac Wolności
Erywańska Fabryka Koniaków
Centrum Sportowo-Koncertowe
Twierdza Erebuni – Arin Berd
Wiza wjazdowa
Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów Republiki Armenii nr 1255-N z dnia 4 października 2012 r. obywatele krajów członkowskich Unii Europejskiej i krajów-sygnatariuszy Układu z Schengen – w tym Polski – zostali od 10 stycznia 2013 r. zwolnieni z wymogu posiadania wizy, jeśli okres ich pobytu na terytorium Republiki Armenii nie przekracza 180 dni w ciągu roku. Warunkiem jest posiadanie paszportu ważnego jeszcze co najmniej 6 miesięcy od daty przybycia.
W przypadku, gdy planowany pobyt przekracza 180 dni, należy zwrócić się z wnioskiem o wydanie karty pobytu do Oddziału ds. wiz i rejestracji cudzoziemców (OVIR – Otdel Viz i Registratsii), który mieści się w Erywaniu przy ulicy Masztoca 13A (godz. pracy: pon.-pt. 9.00 – 18.00 z przerwą od 13.00 do 14.00). Wniosek należy złożyć nie później niż 30 dni przed końcem dozwolonego 180-dniowego okresu legalnego pobytu. Koszt rocznej karty pobytu wynosi 105 000 dramów.
Więcej informacji znaleźć można na stronie poradnika „Polak za granicą” Ministerstwa Spraw Zagranicznych: http://poradnik.poland.gov.pl/
Pieniądze
Oficjalną walutą Republiki Armenii jest dram armeński (AMD). W obrocie są monety 10-, 20-, 50-, 100-, 200- i 500-dramowe oraz banknoty o nominale 1000, 5000, 10 000, 20 000, 50 000 i 100 000 dramów. Dramy najłatwiej uzyskać, wymieniając dolary, euro lub rosyjskie ruble. Wymiana innych walut jest możliwa, podobnie jak wypłacenie pieniędzy z bankomatu, jednak miejsc, które to umożliwiają, jest zdecydowanie mniej. Dlatego podróżując po Armenii, najlepiej dysponować dolarami, euro lub rublami.
Telefony alarmowe
Straż pożarna 101
Policja 102
Pogotowie ratunkowe 103
Natychmiastowa pomoc w przypadku zagrożenia życia 118
Numery kierunkowe
Armenia 374
Erywań 374 10
Aby zatelefonować z Polski do Armenii, należy wybrać:
00-374 – numer kierunkowy miasta – numer abonenta
Aby zatelefonować z Armenii za granicę, należy wybrać:
00 – numer kierunkowy kraju – numer kierunkowy miasta – numer abonenta
Aby zatelefonować z jednej miejscowości w Armenii do innej, należy wybrać:
0 – numer kierunkowy miasta – numer abonenta
Ruch uliczny
Ruch uliczny w Armenii jest prawostronny. Dla samochodów osobowych obowiązują ograniczenia prędkości do 60 km/h w terenie zabudowanym do 90 km/h na drogach ekspresowych. Znalezienie miejsca parkingowego nie przysparza trudności. Dopuszczalne stężenie alkoholu we krwi kierowcy wynosi 0,5 promila (bezpiecznie można spożyć jedną 330-mililitrową butelkę piwa).
Strefa czasowa
GMT +4. Od 2012 r. w Armenii nie zmienia się czasu z zimowego na letni, różnica czasu między Armenią a Polską wynosi zatem +2 godziny w czasie obowiązywania w Polsce czasu letniego (od ostatniej niedzieli marca do ostatniej niedzieli października) i +3 godziny przez resztę roku.
Święta państwowe
31 grudnia do 7 stycznia – ferie Świąt Bożego Narodzenia (wolne od pracy)
28 stycznia – Dzień Sił Zbrojnych
8 marca – Międzynarodowy Dzień Kobiety (wolny od pracy)
7 kwietnia – Święto macierzyństwa i piękna (obchodzone w Dzień Zwiastowania Pańskiego)
24 kwietnia – Dzień Pamięci Ofiar Ludobójstwa Ormian (wolny od pracy)
1 maja – Międzynarodowy Dzień Solidarności Ludzi Pracy (wolny od pracy)
9 maja – Dzień Zwycięstwa i Pokoju (wolny od pracy)
28 maja – Dzień Pierwszej Republiki (na cześć ustanowienia Republiki Armenii w 1918 r.; wolny od pracy)
5 lipca – Dzień Konstytucji (wolny od pracy)
21 września – Święto Niepodległości (wolne od pracy)
7 grudnia – Dzień Pamięci Ofiar Trzęsienia Ziemi 1988 Roku
Najważniejsze święta religijne
6 stycznia – Boże Narodzenie
14 lutego – Trndez
Święto obchodzone 40 dni po Bożym Narodzeniu, przez Apostolski Kościół Ormiański jako Święto Ofiarowania Pańskiego (w Świątyni Jerozolimskiej, gdzie Dzieciątko Jezus przyjął starzec Symeon, stąd nazwa święta, oznaczająca „wyjść na spotkanie Panu”). Najważniejsza część obchodów polega na paleniu ognisk, symbolicznie związanych z nadchodzącą wiosną.
Cachkazard (Niedziela Palmowa)
Obchodzona na tydzień przed ormiańską Wielkąnocą. Wedle tradycji dziewczęta i chłopcy, założywszy najlepsze ubrania i wianki ozdobione kwiatami i gałązkami, wymieniają się tego dnia palemkami.
Wielkanoc
Dzień Zmartwychwstania Zbawiciela. Spotkanych tego dnia ludzi pozdrawia się słowami „Chrystus zmartwychwstał”, na które odpowiedź brzmi „Zaprawdę nam zmartwychwstał”. Na 10 dni przed Wielkąnocą kobiety umieszczają w talerzu z wodą ziarna pszenicy i soczewicy, by gdy nadejdzie święto położyć na zielonym od pędów naczyniu pisanki. Stanowi to najważniejszy element dekoracji wielkanocnego stołu.
Wardawarr (Święto Przemienienia Pańskiego)
To święto niezwykle lubiane przez Ormian obchodzone jest w 14. niedzielę po Wielkiejnocy. Według prastarej legendy pogańska bogini płodności i źródeł, Astghik, napełniała Armenię miłością, rozdając róże i sprawiając, że płynęła z nich woda. Po przyjęciu chrześcijaństwa święto na jej cześć zmieniło nieco charakter, nadal jednak czerpie swą nazwę od tych kwiatów. Do bogini nawiązują też obchody, podczas których wszyscy, niezależnie od płci i wieku, od wczesnego rana do wieczora polewają się nawzajem wodą.
Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny
Podczas tego święta, przypadającego na sierpień, w kościołach odbywa się tradycyjne doroczne błogosławienie winogron. Jest to zarazem okres rozpoczęcia żniw.
Chaczwerac (Święto Podwyższenia Krzyża Pańskiego)
Święto poświęcone pamięci zmarłych, obchodzone w niedzielę przypadającą najbliżej 14 września.. Tego dnia Ormianie odwiedzają groby bliskich i ucztują na nich, czcząc w ten sposób tych, którzy od nich odeszli.
Targmanczanc Ton
Święto to w wymiarze religijnym upamiętnia Mesropa Masztoca i jego uczniów, którzy po utworzeniu ormiańskiego alfabetu dokonali pierwszych przekładów Biblii i innych dzieł na język ormiański (stąd nazwa, oznaczająca „święto tłumaczy”). Obchody poświęcone są także wybitnym postaciom z dziejów ormiańskiej kultury, oświaty i nauki. Od 1979 r. zgodnie z wnioskiem Związku Pisarzy Armenii ten październikowy dzień co drugi rok obchodzi się jako święto narodowe.